Schelpdierwelzijn, wat is dat?
Voorgeschiedenis
Begin 2017 werd ik, Paul Denekamp, vice-voorzitter van de werkgroep Schelpdieren binnen de Europese
Adviesraad voor Aquacultuur (AAC). Ik ben lid van de AAC als vertegenwoordiger van de
Vissenbescherming. De AAC is eind 2016 opgericht.
Er blijkt heel weinig kennis te zijn over schelpdierwelzijn. Maar dat is geen reden om als
dierenbeschermers er dan maar over te zwijgen en te accepteren hoe schelpdierkwekers en –
handelaren omgaan met de dieren die ze houden.
Ik vermoed dat het voor oesters en mosselen een bedreigende ervaring is om gevangen te
worden en uit het water gehaald. Ervaren ze daarbij angst of pijn? Het blijkt niet bekend te
zijn. Maar ze blijven er in ieder geval bij in leven.
Van mosselen wordt beweerd dat zij vanwege hun geringe omvang meteen buiten westen zijn
als ze levend in kokend water worden gegooid. Ik zou daar graag meer zekerheid over krijgen
voor ik vrede kan hebben met deze dodingsmethode. Zelf denk ik dat het voor oesters een
vreselijke ervaring moet zijn om levend opgegeten te worden.
Om meer te weten te komen ben ik langs gegaan bij de vestiging van Wageningen Marine
Research in Yerseke. Ook daar bleek mij hoe weinig er bekend is over schelpdierwelzijn.
Ik heb schelpdierwelzijn aan de orde gesteld in de schelpdierwerkgroep van de AAC. Het
onderwerp is kort besproken in oktober 2017, maar ik kreeg geen steun voor een
wetenschappelijk onderzoek. De enige opening die ik nog zag was om zelf een concreet
onderzoeksvoorstel te formuleren en dat bleek lastig te zijn.
Ik heb het onderwerp schelpdierenwelzijn opnieuw aan de orde gesteld in de AAC toen de
Europese Commissie afgelopen voorjaar de Strategic Guidelines for a more sustainable and
competitive EU aquaculture for the period 2021 to 2030 uitbracht. Deze richtlijnen gaan
merendeels over de viskweek, maar betreffen ook de kweek van schelpdieren.
In de AAC heb ik samen met de vertegenwoordigers van Compassion in World Farming en
Eurogroup for Animals hard gewerkt om meer aandacht te krijgen voor vissenwelzijn. Onze
inzet heeft succes gehad zodat het belang ervan nu in de AAC algemeen wordt erkend. Voor
vissen kunnen we nu met de vertegenwoordigers van de viskwekers discussiëren over
vissenwelzijn. Zover zijn we met schelpdierwelzijn nog lang niet, maar er is wel wat
veranderd. Ik zie een zekere nieuwsgierigheid. Ik heb dit onderwerp van schelpdierwelzijn
vervolgens genoemd bij het maken van onze plannen als AAC-schelpdierwerkgroep voor
2022 en ditmaal kreeg ik daarvoor steun van de voorzitter van deze werkgroep. Vervolgens is
er kort geleden besloten om een focusgroep over schelpdierwelzijn op te richten.
Wat is er bekend over scheldierwelzijn?
Visserijnieuws berichtte op 26-2-16 dat, toen nog, IMARES vanuit de Zeeuwse mosselsector
de opdracht had gekregen om een stressindicator te ontwikkelen (ook wel
‘vitaliteitsindicator’). Dat er zo’n stressindicator wordt ontwikkeld, laat zien dat er vermoed
wordt dat mossels stress ervaren. Het gaat hier om stress waar een mossel last van heeft. Zou
die stress zijn/haar welzijn kunnen aantasten?
Allerlei dieren gebruiken opioïden om in hun lichaam de effecten van negatieve ervaringen
van pijn, stress en angst te verminderen. Bij slakken (ook weekdieren) zijn die aangetoond,
maar voor zover mij bekend nog niet bij schelpdieren. Gebeurt dat ook bij mossels? En zo ja,
wat betekent dat? Is dat een aanwijzing voor het ervaren van pijn, stress en angst door dit
dier? En wanneer kan er gesproken worden van het lijden van dit dier? eze vraag speelt ook
bij het levend consumeren door mensen van oesters en ook mossels.
Bewust lijden?
Onderscheiden mossels en oesters als ongewervelde dieren zich wat betreft welzijn
fundamenteel van gewervelde dieren? Van gewervelde dieren wordt nu algemeen erkend dat
‘sentient beings’ zijn, dat zij een vorm van bewustzijn hebben en pijn, angst en stress bewust
kunnen ervaren. Gelukkig groeit het besef dat bij ongewervelde dieren als kreeften, krabben
en inktvissen ook iets dergelijks aan de hand is en dat deze dieren dus net zo goed beschermd
moeten worden.
Hoe verder?
Conclusies kan ik nog niet trekken. Ik ga graag eerst de discussie aan over wat
schelpdierwelzijn inhoudt en ben heel benieuwd wat verder onderzoek zal opleveren.
De AAC is voornemens om een rapporteur een betaalde opdracht te geven juist over dit
onderwerp. Hopelijk kunnen we met de AAC goed samenwerken.