Sinds eind juni is in PLUS Supermarkten gefileerde school te koop van het merk Gijs. De schol is gevangen door de PD147 van het vissersbedrijf Ekofish uit Urk. Op de verpakking staat te lezen ‘visvriendelijkste vangst’ en dat er optimaal is rekening gehouden met het welzijn van de vis. Deze schol heeft ook het MSC-keurmerk, maar MSC besteedt geen aandacht aan vissenwelzijn. Het bijzondere aan die schol is namelijk dat die bedwelmd is, zodra hij aan boord van het schip kwam. Sinds een kleine tien jaar bestaat er al een methode, in Nederland ontwikkeld door het onderzoeksinstituut IMARES, om kweekvissen te bedwelmen, met name meerval en paling. Dat gebeurt dankzij elektrische stroom binnen een seconde en wordt gevolgd door een dodingshandeling, zoals het opensnijden van die vis. Omdat die vis nooit meer bijkomt, is er sprake van een goede dodingsmethode. Die methode wordt nu voor die soorten in Nederland vrij algemeen gebruikt en het wachten is erop dat deze wettelijk verplicht wordt gesteld.
In 2010 honoreerde het toenmalige Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselvoorziening een onderzoeksaanvraag van Ekofish voor het geschikt maken van de apparatuur uit de viskweek voor het bedwelmen van platvis aan boord van hun schepen. Sindsdien heeft de overheid financieel een belangrijke bijdrage geleverd aan dit onderzoek. In de zomer van 2013 presenteerde Ekofish de nieuwe methode, die in de twee jaar daarna nog verder geperfectioneerd is.
De gevangen schol (want Ekofish vangt vooral die platvis) wordt met een transportband aan boord van het schip gebracht. Voor die schol het bedwelmingsapparaat in gaat, worden handmatig grote stukken afval, sponzen en niet geschikte vis van de band gehaald. In het apparaat komt de schol tegen een lepel aan waar stroom op staat. Door die stroom raakt de vis meteen buiten bewustzijn en hij/zij komt niet meer bij, omdat de band de vis vervolgens in ijswater deponeert. Vanuit dat ijswater gaat de vis naar een stripmachine en wordt vervolgens ingevroren.
Tot voor een paar jaar werd er te gemakkelijk vanuit gegaan dat een vis dood was, als hij niet meer bewoog. Maar een vis kan om te overleven zich uitstekend stil houden. Toen IMARES in samenwerking met de Animal Science Group van Wageningen Universiteit met scans de hersenactiviteit van vissen ging meten die op ijs lagen en waarvan iedereen aannam dat ze niet meer leefden, bleek dat veel van deze vissen nog steeds bij bewustzijn waren. Maar nu weten we dankzij die hersenscans zeker dat de vissen die uit het bedwelmingsapparaat komen, door de stroomstoot buiten bewustzijn zijn en dat ze als ze meteen in ijswater belanden, niet meer bijkomen.
De tekst op de verpakking van deze schol is niet helemaal correct. Wij denken dat er nog niet ‘optimaal rekening is gehouden met het welzijn van de vis’, want de manier waarop deze vissen in het net naar boven worden gehaald, kan nog beter, zodat ze daar minder te lijden hebben. En wij spreken daarom liever van de minst visonvriendelijke vangst, want visvriendelijk wordt dit vangen nooit.
Maar dat mensen die vis willen eten en rekening willen houden met vissenwelzijn, in Nederland nu de keuze hebben tussen een bedwelmde (al is dat alleen nog maar schol) en onbedwelmde vis, is een grote stap vooruit. Deze bedwelmingsmethode is een heel belangrijke verbetering, want het bespaart de betreffende schollen een gruwelijke doodstrijd. Voorheen stikten zij langzaam aan boord van het schip aan de lucht en vaak werden ze levend van hun ingewanden ontdaan. En het is langzamerhand algemeen bekend dat vissen en dus ook schollen heel goed in staat om pijn, stress en angst te ervaren.
Nu duidelijk is dat deze bedwelmingsmethode goed werkt, zetten wij als Vissenbescherming samen met de Dierenbescherming extra in om in eerste instantie zo snel mogelijk alle platvis in Nederland op deze manier te laten bedwelmen. We hadden daarover al eerder een paar gesprekken gevoerd met visserijorganisaties, maar dat bleek niet zo makkelijk te liggen. Hun bezwaren hadden te maken met de voor buitenstaanders zeer moeilijk te begrijpen interne verdeeldheid van de Nederlandse visserij en met de Europese invoering van de aanlandplicht, die voor de vissers pittige consequenties heeft. Verder is het voor de meeste visserijbedrijven momenteel heel moeilijk om aan krediet te komen voor het aanschaffen en installeren van een bedwelmingsapparaat aan boord, En vinden vissers nog altijd bemoeienis van buitenstaanders (‘de wal’) heel vervelend.
Maar dit belet ons niet om nu voluit van de Nederlandse vissers te vragen om alle gevangen platvissen meteen aan boord te gaan bedwelmen. Daarnaast moeten ook bedwelmingsmethodes ontwikkeld worden voor andere door Nederlandse vissers gevangen vissen. Dat betreft vooral haring en makreel en gaat dan om veel grotere aantallen. Maar er is een goede kans dat voor dit doel de bedwelmingsmethode voor platvis kan worden opgeschaald. Ook hierover zijn wij met visserijbedrijven in overleg. We willen dat de visserijsector een plan maakt hoe zij de ontwikkeling van bedwelmingsmethodes en de invoering daarvan op zo kort mogelijke termijn gaat realiseren. Onderdeel van dat plan kan dan worden de afzet van bedwelmde platvis tegen een goede prijs in Nederlandse en buitenlandse supermarkten. En natuurlijk moet in dat plan ook de financiering worden geregeld. We vermoeden dat er nog meer druk van buiten nodig zijn om de vissers zover te krijgen en daarom hebben we via een brief aan de Tweede Kamer deze problematiek ook daar aan de orde gesteld. De discussie hierover is nog niet afgerond.
Dankzij het initiatief van de Vissenbescherming heeft de Europese overkoepeling van dierenbeschermingsorganisaties Eurogroup for Animals sinds een klein jaar nu een werkgroep Vissenwelzijn en met die werkgroep zijn we volop bezig om op Europees niveau de noodzaak van invoering van bedwelmingsmethodes voor vissen aan boord van schepen aan de orde te stellen. Ook in Europa begint nu de discussie hierover.
Bij al deze aandacht voor bedwelmingsmethodes moeten we de vangstmethodes niet vergeten. Ook die zorgen voor heel veel vissenleed en daarvoor zullen alternatieven moeten worden ontwikkeld, die vissen veel minder laten lijden. We gaan door met daarvoor aandacht te vragen.
En na ruim tien jaar strijd voor vissenwelzijn is deze bedwelmde schol in supermarkten een memorabele stap.
Paul Denekamp, bestuurslid Stichting Vissenbescherming
pauldenekamp@hotmail.com>
020-6276211