In de Havenwijk in de gemeente Leiden is in 2013 op initiatief van de Partij voor de Dieren en de SP een tijdelijk visreservaat ingesteld. Sinds 2009 zijn wijkgenoten onder leiding van bewoonster Aaf Verkade structureel bezig om de rommel uit de Havenwijk, zowel van straat als uit het water, te verwijderen en de visstand te onderzoeken.
Als onderdeel van dit initiatief begonnen ze in 2013 o.l.v. de KNNV afdeling Leiden e.o. het driejarig Project Vissenmonitoring, om de soortenvariatie in de grachten in de wijk op wetenschappelijk wijze te monitoren. Behalve de vissen werden ook kreeften, schildpadden en waterplanten geteld. Met de lokale hengelaarsbond werden afspraken gemaakt over een tijdelijk hengelverbod. Voor sportvissers van buiten de wijk werd sportvissen in de Havenwijk verboden en lokale sportvissers mochten wel doorvissen, mits ze hun vangsten gedurende het driejarig onderzoek door zouden geven aan de onderzoekers. De monitoringsdata werd vervolgens jaarlijks gedeeld met de aan het onderzoek deelnemende instanties. Uiteindelijk is 1% van de monitoringsdata door de sportvissers aangeleverd, de overige data werd via de snorkelmethode en vanaf de kant verzameld. De Partij voor de Dieren stelde begin 2017 voor om het hengelverbod uit te breiden naar alle grachten in Leiden. In maart 2017 werd het voorstel in de betreffende commissie behandeld. Helaas kreeg het voorstel, gesteund door de Vissenbescherming en Dierenbescherming, geen meerderheid. Men dacht o.a. dat een stadsbreed hengelverbod niet goed te handhaven zou zijn.
Inderdaad is gedurende het Project Vissenmonitoring gebleken dat handhaving door de instanties onhaalbaar was; daarom zorgden de bewoners, inclusief de in de wijk gevestigde sportvissers, zélf voor controle. Zij kennen de situatie in hun wijk en weten het beste hoe de visstand op de juiste wijze te beschermen is tegen externe verstoringen. Vanwege de postitieve ontdekkingen over de visstand in de Leidse Havenwijk (zoals de kraamkamerfunctie van ten minste 7 soorten), is het samen onderzoeken en schoonhouden van de grachten met succes verlengd. Het is sinds 2016 zelfs uitgebreid naar andere wijken in Leiden. De combinatie van monitoringsonderzoek, het gezamenlijk opschonen van de stadswateren en het delen van lokale kennis over de visstand verdient ook in andere gemeenten navolging. Verder onderzoek door zoveel mogelijk betrokken bewoners en partijen zal het aantal van 17 ontdekte vissoorten in de Havenwijk vast en zeker nog verder doen toenemen. Er zijn inmiddels in andere wijken in Leiden ook al 5 (voor de binnenstad van Leiden) nieuwe vissoorten geteld tijdens onderzoeken met bewoners, o.l.v. projectleider Vissenmonitoring Aaf Verkade. Dat brengt het totaal aantal door bewoners ontdekte vissoorten in de Leidse stadwateren nu op 22.
Dit artikel is gepubliceerd in 2017 in het magazine Vissenwelzijn. Bekijk hier het volledige magazine.