Algemeen
De erfelijke eigenschappen van dieren en planten hebben zich ontwikkeld in een evolutionair proces van vele miljoenen jaren. Hierdoor hebben dieren en planten zich optimaal aan elkaar en aan de natuurlijke omstandigheden van hun omgeving aangepast. De genetische manipulatie van planten en dieren, waarbij hun erfelijke eigenschappen worden aangepast aan de wensen van de mens, vormt een drastische breuk in het evolutionaire proces. Ze tast niet alleen de integriteit van planten en dieren aan, maar bedreigt ook hun voortbestaan. Genetisch gemanipuleerde, transgene dieren en planten kunnen immers hun natuurlijke soortgenoten verdringen en het ecosysteem ontwrichten.
De biotechnologie richt zich vanwege commerciële motieven de laatste jaren ook op vissen. Met name bij de zalm en de forel zijn al genetisch gemanipuleerde dieren gemaakt, die groter en zwaarder zijn dan hun natuurlijke soortgenoten.
Ook siervissen worden om commerciële redenen van nieuwe genetische eigenschappen voorzien. Zo zijn onlangs zebravissen van nieuwe fluorescerende eigenschappen voorzien en in Amerika al als gloeivis op de markt gebracht.
Zalm
De Commissie Genetische Modificatie (COGEM) waarschuwt in haar op 24 november 2003 uitgebrachte advies aan de Nederlandse overheid tegen de komst van genetisch gemanipuleerde zalm uit Amerika. De kans dat, na verschijnen van transgene zalm op de Amerikaanse markt, grensoverschrijdende gevolgen van transgene zalmen in het Europese of nationale milieu kunnen optreden, of dat transgene zalmproducten op de nationale markt verschijnen binnen 5 tot 10 jaar is onder de huidige omstandigheden reëel, aldus het advies van de COGEM.
Transgene zalm, een veilig produkt?
De risico’s voor het milieu bij productie van transgene zalm.
Voortgaande technische ontwikkelingen betreffende genetische modificaties van zalm, vergevorderde plannen voor introductie van transgene zalm op de Amerikaanse markt en de maatschappelijke discussie binnen Europa hieromtrent, heeft de COGEM doen besluiten onderhavig advies uit te brengen.
De COGEM is van mening dat het niet mogelijk is om op basis van huidige gegevens eenduidig aan te geven wat de risico’s voor het milieu zullen zijn na het ontsnappen van transgene zalmen. Gezien de grote wetenschappelijke onzekerheid pleit de COGEM voor een zo groot mogelijke terughoudendheid. Anderzijds is de COGEM van mening dat op basis van wetenschappelijke argumenten niet op voorhand gesteld kan worden dat teelt van genetisch gemodificeerde zalmen altijd leidt tot onaanvaardbare milieurisico’s. De COGEM adviseert tenminste een case-by-case benadering, waarbij op basis van de specifieke omstandigheden een uitgebreide risicoanalyse wordt uitgevoerd.
De COGEM signaleert dat de huidige Europese en nationale wetgeving grens-overschrijdende milieuproblematiek niet kan voorkomen. Tevens signaleert de COGEM dat de nationale wetgeving betreffende de ethische en maatschappelijke afweging van genetisch modificatie bij dieren niet van toepassing is bij introductie van zalmproducten op de Nederlandse markt. De kans dat, na verschijnen van transgene zalm op de Amerikaanse markt, grensoverschrijdende gevolgen van transgene zalmen in het Europese of nationale milieu kunnen optreden, of dat transgene zalmproducten op de nationale markt verschijnen binnen 5 tot 10 jaar is onder de huidige omstandigheden reëel.
Gloeivis
GroenLinks-europarlementariër Alexander de Roo stelde half december 2003 vragen over het op de Europese markt brengen van de zogenaamde gloeivis, een genetisch gemanipuleerde vis. Dinsdag 10 februari 2004 reageerde de Europese Commissie weinig geruststellend. Als er vergunning wordt aangevraagd voor introductie op de markt, zal alleen gekeken worden naar de risico’s voor de volksgezondheid en het milieu. Er zal geen oordeel worden uitgesproken over het doel van de genetische manipulatie, in dit geval louter fun en commercie. De kans is groot dat deze transgene vissen ook in de Europese Unie verhandeld gaan worden.
Over de introductie van de gloeivis zijn zowel in het Europese als het Nederlandse parlement kritische vragen gesteld. Klik hier voor een schriftelijke vraag van Alexander de Roo (GroenLinks) aan David Byrne namens de Europese Commissie.
U kunt hier klikken voor een interview met Henk Jan Ormel, kamerlid van het CDA (6 december 2003). Ook treft u hier de antwoorden aan van de minister van LNV op kamervragen van de heer Ormel.