In het water leven behalve vissen ook tal van andere diersoorten, waarvan een groot aantal massaal voor consumptie wordt gebruikt, zoals kreeften, krabben, mosselen, garnalen en inktvissen. Zij maken deel uit van de grote en evolutionair oudste groep van de ongewervelde dieren die circa 700 miljoen jaar op aarde aanwezig is. Hiertoe behoren ondere andere de weekdieren (inktvissen), wormen, stekelhuidigen (zeesterren), schaal- en schelpdieren (kreeften, krabben, mosselen en garnalen), spinnen en insecten. Ongewervelde dieren beschikken niet over een wervelkolom, zoals de gewervelde dieren (zoogdieren, vissen, vogels reptielen en amfibieën) en hebben ook anders gestructureerde, minder omvangrijke hersenen dan deze.
Om deze reden is men er – nog meer dan bij vissen – bij schaal- en schelpdieren lange tijd van uitgegaan dat deze dieren geen bewustzijn en gevoelens zouden kennen en dus ook geen pijn zouden kunnen lijden. Zo worden om deze reden bij voorkeur ongewervelde dieren als proefdier gebruikt. Bij de verwerking van deze dieren tot voedsel worden dan ook doorgaans weinig zachtzinnige methoden gebruikt, zoals het levend koken.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat bij deze dieren ook gevoel, pijnbeleving, bewustzijn, leervermogen en geheugen aanwezig zijn. Al in een artikel van G. Fiorito, ’Is there ’pain’ in Invertebrates?’ (Behavioural Processes 12 (1986) 383-388) wordt uit de overeenkomst tussen de reacties van ongewervelde en gewervelde dieren op negatieve prikkels (vluchtgedrag bijvoorbeeld), en uit de aanwezigheid van opiumachtige stoffen in deze dieren geconcludeerd dat ongewervelde dieren over een pijnsysteem beschikken. Opioïden bewerkstelligen bij de mens dat de pijn wordt verzacht of zelfs helemaal wordt weggenomen. De grenzen tussen ongewervelde en gewervelde dieren zijn dus niet zo strikt. Dat is ook de strekking van de CambridgeDeclarationOnConsciousness waarin een groep vooraanstaande hersenwetenschappers verklaart dat bewustzijn, gevoel en pijnbeleving niet zijn voorbehouden aan de mens, maar ook voorkomen bij dieren, zowel gewervelde als ongewervelde dieren. Dit betekent dat ook ongewervelde dieren met de grootste zorgvuldigheid behandeld dienen te worden, ook wanneer zij gedood worden.
Veel onderzoek heeft zich begrijpelijkerwijs gericht op de vraag of kreeften en krabben pijn kunnen lijden wanneer zij levend gekookt worden of op andere wijze gedood worden. Stephanie Yue geeft in haar rapport The Welfare of Crustaceans at Slaughter (2009) een overzicht van de studies naar de negatieve effecten die de diverse dodingsmethoden bij kreeften en krabben teweegbrengen. Deze dieren lijden tijdens het koken duidelijk waarneembare pijn gedurende enkele minuten: de kreeften gedurende tenminste twee minuten wanneer ze in kokend water worden gegooid, de krabben gedurende tenminste vijf minuten wanneer ze in warm water van 40 graden Celsius worden gegooid, en acht minuten wanneer ze in koel water worden gegooid en vervolgens geleidelijk worden verhit. Ook het sterk afkoelen en invriezen van de dieren als dodingsmethoden veroorzaken de nodige pijn en zijn daarom ethisch onaanvaardbaar.Al deze ruwe en primitieve verdovings- en dodingsmethoden zijn niet meer van deze tijd en zullen door een snel werkende dodingsmethode vervangen moeten worden, waarbij het zenuwstelsel van de dieren onmiddellijk uitgeschakeld dient te worden zoals dat ook bij het slachten van andere dieren met name koeien, kippen en schapen wettelijk is voorgeschreven. Deze dieren dienen binnen één seconde verdoofd te worden, waarna ze vervolgens gedood moeten worden zonder pijn en angst te lijden.
De Crustastun
Enkele jaren geleden is in Engeland voor het doden van kreeftachtigen (crustacea) een electrisch bedwelmings- en dodingsapparaat, de crustastun, ontwikkeld (http://www.crustastun.com/
Horeca en consument
Het doden van de kreeften en krabben is helaas niet het enige probleem bij de consumptie van deze dieren. Ook hun behandeling vanaf het moment dat ze gevangen worden is een lange lijdensweg. Ze worden vaak maandenlang in enorme hoeveelheden, met dichtgetapete scharen ergens opgeslagen totdat ze naar hun eindbestemming, onder andere in Nederland, vervoerd worden, waar ze vervolgens weer in de winkels en restaurants als gevoelloze voorwerpen worden behandeld in afwachting van het verlossende moment waarop ze dan eindelijk op een gruwelijke manier gedood gaan worden.
Gelet op de wrede behandeling van de dieren, zijn restaurants en winkels die deze dieren inkopen, zelf moreel verplicht om dierenwelzijnseisen te gaan stellen aan de vangst, het vervoer en het doden van de dieren. De dieren dienen zo snel mogelijk na de vangst pijnloos te worden gedood.
Ook de consument speelt in dit lugubere verhaal een belangrijke rol. Die heeft ook zijn en haar eigen verantwoordelijkheid en zou er dan ook heel goed aan doen om deze producten niet te kopen en te eten zolang de bovenbeschreven misstanden voortduren.