De Nederlandse overheid heeft zich tot nu toe niet bereid getoond om bedwelming voorafgaand aan het doden van kreeften en krabben verplicht te stellen en meent zich hiervoor te kunnen beroepen op de uitspraken van enkele onderzoekers die stellen dat er wel aanwijzingen zijn dat deze dieren pijn kunnen ervaren, maar dat het wetenschappelijk gezien toch nog niet helemaal ‘bewezen’ is dat de dieren pijn ondervinden wanneer je ze in een pan met kokend water stopt.
Helaas heeft de overheid bij monde van de staatssecretarissen Dijksma en haar opvolger Van Dam dit in de afgelopen jaren als argument gehanteerd om geen maatregelen te nemen tegen het levend koken van deze dieren en om te wachten tot het ‘bewijs’ van pijnervaring er is.
De grote vraag hierbij is hoe dat ‘bewijs’ er dan uit zou moeten zien. We hebben met dieren te maken die niet in menselijke woorden kunnen aangeven dat iets pijn doet. De meest prominente onderzoeker van kreeften en krabben, professor Robert W. Elwood uit Groot-Brittannië, schreef ons in 2015 desgevraagd dat een mens wetenschappelijk gezien niet voor 100% zeker kan weten wat een dier precies voelt. Dat geldt naar zijn mening voor alle diersoorten, dus onder meer ook voor honden, muizen, paarden, kuikens en vissen, aldus Elwood. Maar wat we volgens hem moeten doen is een reeks van criteria opstellen waaraan de waargenomen reacties van dieren moeten voldoen wil er van pijn sprake zijn. Zo’n lijst van criteria voor pijnervaring bij de diverse diergroepen bestaat gelukkig al (Lynne U. Sneddon, Robert W. Elwood, Shelley A. Adamo en Matthew C. Leach, ‘Defining and assessing animal pain’, Animal Behaviour 97 (2014) 201-212) en daar zien we dat kreeften en krabben aan 14 van de 17 geselecteerde criteria voor het ervaren van pijn voldoen, net zoveel als bij vissen en vogels het geval is. Voor kreeften en krabben zijn dat onder andere de aanwezigheid van nociceptie (reflexachtig reageren op pijn), zenuwbanen die leiden naar een centraal zenuwstelsel, reageren op pijnstillers, het uit de weg gaan van schadelijke prikkels, gedragsveranderingen, en afweging van voor- en nadelen in reacties op negatieve prikkels. Er is dus bij deze dieren sprake van een breed spectrum van gedragingen die als even zovele indicaties kunnen gelden voor het ervaren van pijn. Voor de aannemelijkheid van pijnervaring is het niet nodig dat iedere diersoort aan alle pijncriteria voldoet. De onderzoekers pleiten er daarom voor om deze gedragingen niet afzonderlijk als ‘bewijs’ voor pijn te hanteren of af te doen als pijnloze reflexhandeling, maar ze als een samenhangend geheel van reacties op negatieve prikkels te beschouwen. Als dieren aan de gemelde pijncriteria voldoen, moeten we ze ook in staat achten om pijn te ervaren, aldus Elwood en andere onderzoekers. Voor de kreeften en krabben moet dus vastgesteld worden dat er een samenhangend systeem van aanwijzingen aanwezig is dat zij pijn kunnen ervaren. In zijn artikel uit 2012 (Evidence for pain in decapod crustaceans) maakt Elwood melding van een zeker vooroordeel van onderzoekers tegenover ongewervelde dieren, omdat zij bepaalde gedragingen wel van gewervelde dieren, maar niet van ongewervelde dieren als pijnreacties beschouwen. Een jaar later, in zijn artikel samen met Barry Magee (Shock avoidance by discrimination learning in the shore crab (Carcinus maenas) is consistent with a key criteria for pain – The Journal for Experimental Biology 216 (2013) 353-358) (alsmede het bovenvermelde overzichtsartikel (Sneddon et al.) uit 2014, blijkt hij dankzij het verrichte onderzoek nog sterker overtuigd te zijn van het vermogen van kreeften en krabben om pijn te kunnen ervaren.
Voorbeeld nemen aan Noorwegen
Ook in Noorwegen is men wat de acceptatie van die pijnervaring betreft verder dan in Nederland. Kreeften en krabben worden daar, ook in de wetgeving, al lang als gevoelige dieren beschouwd die pijn kunnen ervaren of waarvan het heel aannemelijk is dat ze pijn kunnen ervaren. Daarom dienen ze in ieder geval uit voorzorg ook heel voorzichtig behandeld te worden. Er wordt daar dan ook concreet onderzocht hoe het doden van deze dieren zo weinig mogelijk met pijn gepaard kan gaan zonder dat meteen weer het theoretische voorbehoud gemaakt wordt dat ze misschien wel helemaal geen pijn kunnen ervaren of dat hun pijn anders zou kunnen voelen dan die bij mensen. De Noorse onderzoekers B. Roth en E. Grimsbø verwoorden dat in hun artikel Electrical stunning of edible crabs (Cancer pagerus): from single experiments to commercial practice (Animal Welfare 25 (2016) 489-497) over het elektrisch verdoven van krabben op een heldere wijze als volgt: Recente studies, zowel over de heremietkreeft (Pagerus Bernhardus) (Elwood & Appel 2009) als over de strandkrab (Carvinus maenas) (Magee & Elwood 2013) wijzen in de richting dat decapoden (tienpotigen), waartoe de kreeften en krabben behoren, in staat zijn om een pijnlijke prikkel te ervaren en deze ook te vermijden. Daarom kan een onmiddellijke bedwelming direct voorafgaand aan het doden een belangrijke stap voorwaarts zijn naar een verbetering van het welzijn. In hun eigen woorden:
Recent studies, both on hermit (Pagerus Bernhardus) (Elwood & Appel 2009) and shore crab (Carvinus maenas) (Magee & Elwood 2013) suggest that decapods have the ability to experience, learn and avoid a painful stimulus. Therefore, the concept of stunning decapods instantaneously into an irreversible insensible state prior to processing may be an important step towards improving welfare.
Dit artikel is gepubliceerd in 2017 in het magazine Vissenwelzijn. Bekijk hier het volledige magazine.